Shum Bola: Milliy O'yin

Xalqimizning ardoqli adibi G'afur G'ulom qalamiga mansub bo'lmish "Shum bola" qissasini ayrimlar soddagina, faqat kulguli sarguzashtlardan iborat asar hisoblaydi. Aslida ham shundaymi

"Shum bola" qissasi dastlab "Mushtum" jurnalida bosildi, so'ngra "Dovdirash" nomi bilan kitobcha holida nashr etilgan bo'ldi.

Toen ik de laatste dag van Achchiobod leerde kennen, begon ik een nomlar te noemen, wat ik kon leren van de qayerda bo'lib of'tgani noma'lum edi. Asar boshida Soli, To'lagan degan bolalar tilga olinsa-da, keyin ular shu bo'yicha tushib qolar va Omon bilan Shum bolaning uchrashishlari tasodifiy ro'y berardi. Har holda asar umumiy o'tmish haqidagi "cho'pchak" kabi taassurot uyg'otardi. "Bu falokatli ishni Yo'ldosh boshladi" degan gap bilan ekspozitsiyasiz boshlangan asarni konkret zamon va makon bilan bog'lash qiyin edi. Keyin qayta ishlangan variantda esa asosiy voqealar kechadigan joy koloriti va qahramonlar xarakterini shakllantiruvchi shart-sharoitlar tasvirlanadi. Bu yerda birinchi jahon urushi arafasidagi Toshkentning ijtimoiy qiyofasi chiziladi; shahar xalqining mashg'uloti, ularning o'zaro munosabati, ongi, tushunchasi, boylar va kambag'allarning, shaharning ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy taraqqiyotini xarakterlovchi belgi-koloritlar beriladi.

“Rastalaire obod. Qaymoq bozorining burilishida, mahkamaning boshida, Ilhom samovarchining kattakon choyxonasi bo'lib, unda grammafon chalinadi. Turli plastinkalar orqali To'ychi hofiz, Hamroqul qori, Hoji Abdul-Aziz va Farg'ona yallachi xotinlari ketma-ket maqomlar, yallalar, ashulalar aytadi. Choyxonada joy yetishmaydi" deb boshlagan yozuvchi kitobxonni nayrangboz savdogarlar, "qaldirg'och suratli konyak" ichayotgan boyvachchalar, kambag'al kosib va ​​dehqonlar, bozorda sang'ib yurgan daydi bolalar, hatto, jinnilar bilan tanishtiradi, ularning aqldan qida ozish sabaklari. Masalan, ulardan biriga jinnilik "hukumatdan tekkan", shuning uchun Nikolay, Kaufman, Mochalov, Nabi kabi mirshablarni so'kaveradi, deb ta'riflaydi.

Shum bolaning so'zi orqali aytilayotgan va tushuntirilayotgan bunday voqealar o'sha davrdagi xalq ahvolini ko'rsatishda ayricha qimmatga egadir. Adib qissa personajlari bo'lmish bolalarning ota-onasi kasb-korini bayon qilib, ko'pchiligi "bosmaxona va qandolatxona ishchilari edi", deydi. Shuningdek, yozuvchi Shum bolaning o'rtoqlariga, ularning ota-onalariga xos xususiyatlarga mahorat bilan chizgilar beradi. Eng muhimi, bu qissada bolalarning sayoq yurishi va o'z boshlaridan har xil sarguzashtlar o'tkazishining boisini ham ochib berib, Shum bolaning sarguzashtlari tarixiga hayotiy tus beradi. Ya'ni bunday zo'raki sarguzashtlar zamirida og'ir turmush sharoiti yotganligini mohirona ko'rsatadi. Yozuvchi o'sha davrda shaharda ishsizlik avj olishi tufayli bolalar tugul kattalar ham qiynalganini ta'kidlaydi. Kitobxon shum bolalarni, "ertadan kech ko'cha-kuyda sandiroqlab yuradigan uvin-to'da bekorchilar"ni ko'rgach, ularning uyni tashlab chiqib ketib, o'z boshlaridan katta sarguzashtlar o'tkazishiga sira shubha qilmaydi. Qissaning dastlabki nusxasida Shum bolaning uch-to'rt do'sti tilga olinsa-da, ulardan faqat Omongina keyingi, qayta ishlangan nusxaga kiritilgan. Shum bola ikkisi zohiran kulguli, botinan g'ussali bo'lgan hangomalarni boshdan o'tkazishadi.

Yuqoridagi misollardan ko'rinib turibdiki, atoqli adib G'afur G'ulomning "Shum bola" qissasi, shunchaki, yengil-yelpi hangomalarga yo'g'rilgan asar emas. Uning zamirida yotgan achchiq haqiqat har bir o'quvchini jiddiy o'yga telliradi. Tegishli xulosalar chiqarishga undaydi