History of Haiti - Istwa Ayiti

(เครยอล อายิเยน)

นาน โอริจิน โนน, เปยี อายิตี อา, ซา โวเล ดี «Pèl tout Antiy yo», เซ ลี ทายิโน โย เต เปเปิล โย อูเบียน อาราวัก, pèp semi-sedantè pasifik Lè Kristòf Kolon akoste li pou premye fwa a sou tè Ayiti a, nan dat 5 desanm 1492, peyi a te konte pwobableman plizyè santèn ak milye abitan li yo.

นอน Primitif Ayiti yo

อาวัน โย เต เดคูฟรี l , เปยี อา เต เรเล อายิตี ( แตร์ โอต), กิซเกยา ( เมเรส เด แตร์เรส ) อู โบฮิโอ ( แตร์เรส มองตาเนซ) Lè Christophe Colomb rive nan peyi a, li chanje tout non sa yo en Hispaniola ou Nueva- España

กี โกเต อายีติ ซิติเยล นัน คารายิบ ลา ?

Lè nap gade Ayiti nan karayib la, li preske sitiye nan mitan rejyon an, li bòne nan nò pa il Turques ak Caiques, nan nòdwès li separe a Cuba pa yon lanmè ki mezire 90 kms avèk Bahamas, nan lès pa Repiblik dominikèn ak Porto- ริโก, นาน ลเวส ปา ติ อิล เด ลาโกนาฟ, นาน เพนต์ ซิด พา จาไมเก

(ภาษาอังกฤษ)

ประวัติศาสตร์เฮติที่บันทึกไว้เริ่มต้นขึ้นในปี 1492 เมื่อนักเดินเรือชาวยุโรป คริสโตเฟอร์ โคลัมบัส ลงจอดบนเกาะขนาดใหญ่ในภูมิภาคมหาสมุทรแอตแลนติกตะวันตก ซึ่งต่อมาเป็นที่รู้จักในชื่อแคริบเบียน ส่วนทางตะวันตกของเกาะฮิสปันโยลา ซึ่งเป็นที่ตั้งของเฮติ เป็นที่อยู่อาศัยของชาวไทโนและอาราวกัน ซึ่งเรียกเกาะของพวกเขาว่าอายีติ เกาะนี้ได้รับการอ้างสิทธิ์ในราชบัลลังก์สเปนโดยทันที โดยมีชื่อว่า ลา อิสลา เอสปาโญลา ("เกาะสเปน") ต่อมาได้เปลี่ยนภาษาละตินเป็นฮิสปันโยลา เมื่อถึงต้นศตวรรษที่ 17 ชาวฝรั่งเศสได้สร้างชุมชนทางตะวันตกของ Hispaniola และเรียกที่นี่ว่าแซ็ง-โดมิงก์ ก่อนสงครามเจ็ดปี (ค.ศ. 1756–1763) เศรษฐกิจของแซ็ง-โดมิงก์ค่อยๆ ขยายตัว โดยมีน้ำตาลและต่อมา กาแฟกลายเป็นพืชส่งออกที่สำคัญ หลังสงครามซึ่งขัดขวางการค้าทางทะเล อาณานิคมก็มีการขยายตัวอย่างรวดเร็ว ในปี พ.ศ. 2310 ส่งออกสีคราม ฝ้าย และน้ำตาลดิบจำนวน 72 ล้านปอนด์ เมื่อถึงปลายศตวรรษ อาณานิคมครอบคลุมหนึ่งในสามของการค้าทาสในแอตแลนติกทั้งหมด

ในปี พ.ศ. 2334 ทาสได้ก่อการจลาจลซึ่งนำไปสู่การปฏิวัติเฮติ André Rigaud ผู้นำการปฏิวัติบังคับให้อังกฤษถอนตัว เมื่อนักบุญลูเวอร์ตูร์ประกาศเอกราชในปี พ.ศ. 2345 นโปเลียนได้ส่งกองกำลังรุกรานเพื่อบีบบังคับชาวเฮติ หลังจากการสิ้นพระชนม์ของนักบุญขณะถูกฝรั่งเศสคุมขัง นายพลฌอง-ฌาคส์ เดสซาลีน, อองรี คริสตอฟ และอเล็กซองดร์ เปซียง ได้ทำการสู้รบอย่างหนักกับชาร์ลส์ เลอแคลร์ก ผู้นำการรุกรานของฝรั่งเศส เมื่อกระแสสงครามหันมาสนับสนุนอดีตทาส นโปเลียนก็ละทิ้งการรุกราน ซึ่งนำไปสู่การประกาศเอกราชของเฮติในปี พ.ศ. 2347 เดสซาลีเนสเตรียมการสังหารหมู่ประชากรฝรั่งเศสที่เหลืออยู่ในเฮติ ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตกว่า 5,000 ราย ผู้ชาย ผู้หญิง และเด็กถูกสังหารเพื่อแก้แค้นการรุกรานของนโปเลียน คนผิวขาวถูกแขวนคอจากตะแลงแกงตามแนวชายฝั่ง ส่งสัญญาณให้เรือแล่นผ่านว่าเฮติกวาดล้างชาวยุโรปไปแล้ว

ไม่นานหลังจากได้รับเอกราช เฮติก็ได้รับการประกาศให้เป็นอาณาจักรภายใต้การปกครองของเดสซาลีน เมื่อเดสซาลีนถูกโค่นล้มในการรัฐประหาร เฮติก็แบ่งออกเป็นสองภูมิภาค ซึ่งควบคุมโดยระบอบคู่แข่ง โดยมีคริสตอฟปกครองรัฐกึ่งศักดินาทางตอนเหนือของเฮติ และเปตียงปกครองสาธารณรัฐเฮติตอนใต้ที่มีความอดทนมากกว่า Jean-Pierre Boyer สืบทอดตำแหน่งต่อจาก Pétion ในปี 1811; เขารวบรวมอำนาจทางตะวันตกและบุกซานโตโดมิงโก ดังนั้นจึงรวมฮิสปันโยลาเป็นหนึ่งเดียว อย่างไรก็ตาม ประเทศต้องดิ้นรนทางเศรษฐกิจเนื่องจากการจ่ายเงินค่าสินไหมทดแทนที่เริ่มในปี พ.ศ. 2368 ในปี พ.ศ. 2386 เฮติตกอยู่ในความสับสนอลหม่านหลังจากการก่อจลาจลซึ่งโค่นล้มบอยเยอร์ ประเทศนั้นอยู่ภายใต้การดูแลของจักรพรรดิและนายพลอายุสั้น รัฐธรรมนูญที่ใช้การได้มากกว่านี้ได้รับการแนะนำภายใต้มิเชล โดมิงก์ในปี พ.ศ. 2417 ซึ่งนำไปสู่สันติภาพและการพัฒนาตามระบอบประชาธิปไตยมายาวนานสำหรับเฮติ